Phơi nhiễm HIV và cách xử lý

Phơi nhiễm HIV do nghề nghiệp của nhân viên y tế là khá nhiều loại, song không hề nếu phơi nhiễm nào cũng dẫn đến nhiễm. Đây là rủi ro mà mỗi nhân viên y tế phải chống chọi với.

Bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ sở hữu phổ thông năm công tác trong lĩnh vực phòng chống và điều trị HIV cho biết, ngày nay, phơi nhiễm do nghề nghiệp của nhân viên y tế là tương đối nhiều lựa chọn, song không hề giả dụ phơi nhiễm nào cũng dẫn đến nhiễm. Đây được xem là một rủi ro mỗi nhân viên y tế yêu cầu chống chọi với trong suốt thời gian dùng cho của mình.

hiện tại, phơi nhiễm do nghề nghiệp của nhân viên y tế là khá nhiều lựa chọn. (Ảnh minh họa: HIV).

Phơi nhiễm với HIV (exposure) được hiểu rõ là tình huống có tiếp xúc mang dịch tiết sở hữu khả năng với mầm bệnh HIV. 1 Tình huống được xem là phơi nhiễm với nguy cơ phải thỏa mãn 2 yếu tố:

• Dịch tiết có nguy cơ lây nhiễm, được kể tới phổ biến nhất là máu, dịch âm đạo, tinh dịch và sữa mẹ. Những dịch cơ thể thường thì khác như mồ hôi, nước mắt, nước bọt, nước tiểu… được xem là không sở hữu nguy cơ lây nhiễm.
• mang khía cạnh ngõ vào: Vết thương hở, đâm xuyên da, tiếp xúc vào niêm mạc (mắt, mũi, miệng, âm đạo, hậu môn…).

Do tính chất lặng thầm và cạnh tranh nhận thấy của căn bệnh này, đại khái tình huống phơi nhiễm sở hữu dịch tiết của người không rõ tình trạng huyết thanh kháng HIV đều được xem là “mang khả năng chứa mầm bệnh”. Do vậy, những tình huống ko thể xác minh nguồn gây phơi nhiễm như bị kim đâm ở nơi công cộng, bạn tình bất chợt... Đều được xem xét như ví như giao tiếp với dịch tiết của người dương tính.

Phơi nhiễm trong cùng đồng tất cả xoay quanh 2 tình huống. Lần đầu là phơi nhiễm tình dục khi quan hệ không tiêu dùng bao cao su hoặc bao cao su bị vỡ hoặc rách, bị cưỡng dâm. Sản phẩm công nghệ hai là phơi nhiễm qua máu do vết thương đâm cần kim hoặc các vật sắc nhọn vứt ra những khu vực công cộng và có dính máu quan sát được.

Trong khi đấy, phơi nhiễm do nghề nghiệp ở nhân viên y tế nhiều hơn phổ thông. Lạ lùng làm việc của họ bắt buộc tiếp xúc với lan rộng dịch tiết sở hữu nguy cơ hơn (dịch ối, dịch não tủy, mủ, dịch màng phổi, dịch màng bụng). Đồng thời họ lại sở hữu tần suất giao tiếp cao hơn qua các thủ thuật như thăm khám, tiêm chích, truyền dịch, chọc hút, phẫu thuật… buộc phải nguy cơ phơi nhiễm cao hơn.

Theo Cơ quan quản lý bệnh tật Mỹ, ước tính hàng năm ở nước này mang khoảng 380.000 tình huống nhân viên y tế ở các bệnh viện bị kim đâm. Đó là chưa kể tới những dạng phơi nhiễm khác và những ca phơi nhiễm ở cơ sở y tế không phải bệnh viện. Tại Việt Nam, những tình huống y bác sĩ đỡ sinh cho thai phụ tới độ nước ối dính ướt cả quần áo, các lần cấp cứu mà máu bệnh nhân bắn khắp người chẳng phải là hiếm gặp. Trong lúc đấy xác suất nhân viên y tế có cơ hội giao tiếp có bệnh nhân dương tính cao hơn hẳn so sánh mặt bằng dân số chung.

Phơi nhiễm (exposure) là điều kiện yêu cầu để dẫn tới nhiễm (infection), mặc dù thế chưa nên là điều kiện đủ. Ví dụ 1 gia đình mang người bị bệnh cúm. Trong sinh hoạt đại khái gia đình này đều sẽ không ít mang tiếp xúc sở hữu mầm bệnh. Tình huống này được hiểu ngầm là họ sở hữu phơi nhiễm mang mầm bệnh cúm. Mặc dù thế, chẳng hề tất cả thành viên trong gia đình này đều sẽ mắc bệnh cúm, điều này lệ thuộc vào mức độ tiếp xúc và sức khỏe vốn với của mỗi người.

Tình huống đấy cũng tương đương đối với phơi nhiễm và nhiễm HIV. Những khía cạnh như đường lây, số lượng virus HIV trong dịch tiết tiếp xúc, miễn dịch của bản thân mỗi người đều sẽ ảnh hưởng lên khả năng chuyển từ phơi nhiễm sang nhiễm.

trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) ước tính, nguy cơ lây nhiễm cho một lần tiếp xúc với nguồn HIV do kim đâm xuyên da vào khoảng 0,3%, dây máu vào vết thương hở hay niêm mạc dao động từ 0,1 đến 0,3%, qua quan hệ tình dục dao động từ 0,1 tới 0,5%. Do vậy, mang một lần phơi nhiễm, nguy cơ bị lây nhiễm HIV không lớn. Nếu phân tích bệnh lây qua máu như viêm gan rất vi B thì chỉ bằng 1/100 và 1/10 đối chiếu viêm gan C.

Phơi nhiễm do nghề nghiệp ở nhân viên y tế phần đông hơn đa dạng.

Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm

cộng sở hữu sự phát triển của điều trị kháng virus bằng thuốc ARV, những nhà nghiên cứu đã thành công khi phát minh và đưa vào ứng dụng điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (Post - exposure prophylaxis - PEP). Đây là một can thiệp y khoa dựa vào khả năng ức chế virus HIV của thuốc ARV.

Thông tin về lây nhiễm HIV tiên phát chỉ ra rằng nhiễm HIV toàn thân ko xảy ra ngay lập tức mà với một sự chậm trễ ngắn giữa thời gian phơi nhiễm với virus và sự xuất hiện của HIV trong máu. Trong thời gian “cửa sổ cơ hội” này, điều trị ARV kiên cố dự phòng nhiễm toàn thân, từ đó giúp người này hạn chế khỏi tình trạng “nhiễm HIV mạn tính”.

Mô hình thử nghiệm tiến trình gây bệnh trên động vật có chủng virus SIV, họ hàng của HIV, gây bệnh trên khỉ, chỉ ra rằng, sau thời điểm phơi nhiễm với HIV, tế bào miễn dịch tại vị trí vào của HIV bị nhiễm trong vòng 24 giờ đầu. Tế bào bị nhiễm vận động tới vùng hạch kế cận trong hơn 24-48 giờ tiếp theo. Trong 5 ngày, HIV có thể phát hiện thấy trong máu.

vì thế, giả dụ dùng ARV sớm sau phơi nhiễm dĩ nhiên dự phòng nhiễm trùng toàn thân bằng cách ngăn cản sự nhân lên của HIV trong 1 vài tế bào bị nhiễm ban đầu. Sau khi duy trì ARV trong cơ thể trong 4 tuần, các tế bào bị nhiễm ban đầu sẽ bị cơ thể đào thải do cơ chế miễn dịch tế bào, kéo theo chính là sự thải trừ phần lớn HIV ra khỏi cơ thể.

1 nghiên cứu bệnh chứng vào năm 1997 cho thấy hiệu quả điều trị PEP giúp làm cho giảm nguy cơ lây nhiễm 81% nếu sử dụng thuốc Zidovudine. Sau ấy, điều trị PEP dần được cải tiến nhằm tăng hiệu quả. WHO đang hướng dẫn sử dụng phác đồ 2 thuốc hoặc 3 thuốc, từ ấy nâng tỷ lệ thành công lên tới 95-99%. Hiệu quả của điều trị sẽ tối đa trong vài giờ đầu sau khi phơi nhiễm, giảm dần theo thời gian và được cho là không có hiệu quả sau mốc 72 giờ tính từ khi phơi nhiễm.

thủ tục xử lý sau phơi nhiễm, điều trị PEP bao gồm:

Bước 1: Xử lý vết thương tại chỗ

• Đối sở hữu tổn thương da dẫn đến chảy máu: Xối ngay vết thương dưới vòi nước chảy. Để vết thương tự chảy máu trong một thời gian ngắn mà không nặn bóp. Rửa kỹ bằng xà phòng và nước sạch, sau đấy sát trùng bằng các dung dịch sát khuẩn (Dakin, Javel 1/10, hoặc cồn 700) trong thời gian ít nhất 5 phút.
• ví như phơi nhiễm qua niêm mạc mắt: Rửa mắt bằng nước đựng hoặc nước muối NaCl 0,9% liên tục trong 5 phút.
• Phơi nhiễm qua miệng, mũi: Rửa, nhỏ mũi bằng nước cất hoặc dung dịch NaCl 0,9 %. Xúc miệng bằng dung dịch NaCl 0,9 % phổ biến lần.

Bước 2: Báo cáo người phụ trách và làm cho biên bản. Dồn vào nêu rõ ngày giờ, hoàn cảnh xảy ra, đánh giá vết thương, mức độ nguy cơ của phơi nhiễm.

Bước 3: mô tả nguy cơ phơi nhiễm theo mức độ nông sâu của tổn thương và không gian tiếp xúc.

Bước 4: bằng lòng tình trạng HIV của nguồn gây phơi nhiễm. Đôi khi nhân viên y tế sẽ tư vấn cho những người bị phơi nhiễm bắt buộc bắt đầu làm xét nghiệm HIV. Trong tình huống người này đã biết về tình trạng nhiễm, yêu cầu thu thập thông tin liên quan tới điều trị ARV của họ.

Bước 5: chấp thuận tình trạng HIV của người bị phơi nhiễm bằng xét nghiệm.

Bước 6: hỗ trợ cho người bị phơi nhiễm về nguy cơ nhiễm bệnh, điều trị dự phòng sau phơi nhiễm, thuốc và tác dụng phụ, công đoạn theo dõi….

Bước 7: Điều trị dự phòng bằng thuốc ARV liên tục trong 4 tuần. Hầu hết các trường hợp phơi nhiễm sở hữu nguy cơ buộc phải được chỉ định điều trị ARV càng sớm càng thấp, từ 2-6 giờ tính từ lúc phơi nhiễm và không quá 72 giờ. Song song có việc giới thiệu thông tin tình trạng HIV của nguồn gây phơi nhiễm và người bị phơi nhiễm, tùy trường hợp, bác sĩ dĩ nhiên tiếp tục điều trị cho đủ 4 tuần hay ngưng điều trị ARV tuỳ nếu.

Thuốc ARV.

Bước 8: theo dõi bằng xét nghiệm chỉ huy sau một tháng, 3 tháng và 6 tháng. Trên bình diện cộng đồng, lúc mang phơi nhiễm, phải mau chóng triển khai xử trí vết thương tại chỗ (nếu có) theo hướng dẫn trong bước một. Tiếp đó đề nghị nhanh chóng tiếp cận với cơ sở y tế sở hữu chuyên khoa nhiễm HIV (như bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, bệnh viện đa khoa tuyến tỉnh thành, khoa tham vấn hỗ trợ cộng đồng). Trường hợp khai thác được thông tin từ nguồn gây phơi nhiễm, cần để ý đến phác đồ điều trị ARV của họ. Những bước còn lại của quá trình sẽ do nhân viên y tế tại cơ sở hỗ trợ.

những khía cạnh ảnh hưởng lên hiệu quả của điều trị PEP bao gồm:

• Sự chậm trễ tiếp cận với ARV. Theo khuyến cáo của WHO, liều ARV thứ 1 đề nghị được sử dụng càng sớm càng rẻ, trong vòng vài giờ đầu, chắc chắn trước cả khi có kết quả xét nghiệm sàng lọc HIV theo quy trình. Càng chậm tiếp cận ARV, hiệu quả dự phòng càng giảm.
• Sự kháng thuốc ARV của nguồn gây phơi nhiễm, Như vậy, phác đồ điều trị PEP tốt nhất bắt buộc được điều chỉnh cho ưng ý có phác đồ mà bệnh nhân đang dùng (khuyến cáo là tiêu dùng thuốc khác có thuốc bệnh nhân đang dùng). Phác đồ ưu tiên cũng được thay đổi cho mê thích sở hữu tỷ lệ kháng thuốc ARV lưu hành trong dân số. Ở Việt Nam, tỷ lệ kháng thuốc phác đồ một vẫn còn rẻ, do đó, phác đồ ưu tiên vẫn chính là phác đồ một cho các tình huống không rõ phác đồ ARV của nguồn gây phơi nhiễm.
• Sự tuân thủ của người bị phơi nhiễm: đề nghị tuân thủ ARV trong suốt 4 tuần điều trị cũng như quá trình theo dõi sau điều trị.

Lưu ý:

• Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm chỉ nên tiêu dùng trong các tình huống tai nạn bất ngờ, chứ ko phải là một phương pháp dự phòng lâu dài.
• lúc phơi nhiễm xảy ra, tâm lý thoải mái là 1 chi tiết nhu cầu. Tâm lý vô tư giúp cơ thể hoàn thành chất lượng hơn mang thuốc, giảm thiểu ảnh hưởng và tác dụng phụ của thuốc ARV lên đời sống và sinh hoạt.

Thực tế, cực kỳ hiếm lúc ghi nhận có nếu nào chuyển đảo huyết thanh từ âm tính sang dương tính sau khoản thời gian điều trị PEP. Mặc dù hiệu quả bảo vệ chẳng phải là 100%, song các chuyên gia trong lãnh vực này khẳng định đây là mũi nhọn trọng yếu trong công cuộc đẩy lùi dịch HIV.

Theo khuyến cáo, việc quản lý phơi nhiễm trong cộng đồng nhắc chung đó là quản lý hành vi nguy cơ của bản thân mỗi người. Còn quản lý phơi nhiễm trong lĩnh vực y tế được gộp chung thành các bước trong công đoạn phòng ngừa phổ quát. Trong đó tiêu chí đó là xem mọi dịch tiết đều là dịch tiết nguy cơ và sở hữu thái độ chu đáo trong tiếp xúc. cần sử dụng hàng rào bảo vệ: kính, áo phòng hộ, mặt nạ y tế, găng tay. Vệ sinh tay trước và sau khi thao tác. Thực hành tiêm an toàn. Kiểm soát môi trường máu và dịch cơ thể qua giai đoạn vệ sinh phòng ốc, dọn dẹp và xử trí khi với máu, dịch gây nhiễm. Xử trí những vật sắc nhọn như đầu kim, dao kéo...