Từng được dùng từ lâu trong y học cũng như giải trí, thuật thôi miên - một trong các bí ẩn to lớn nhất của con người - đang dần được giải mã nhờ nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ.
Từ thế kỷ 18, người ta đã nhận biết ra rằng trí não có thể bị ám thị điều khiển để sai khiến cơ thể. Tuy nhiên sau hàng thế kỷ dùng thôi miên để gây nên tê và chữa bệnh cho người bệnh, người ta vẫn chưa nguy cơ trả lời liệu đó chỉ là sự tuân theo ám thị của nhà thôi miên, hay là một dạng tập trung khá cao độ khi môi trường quanh đã ra khỏi ý nghĩ của người được thôi miên? Những nghiên cứu gần đây đã giải mã được phần nào cơ chế hệ lụy của thôi miên lên nhận thức của con người, dẫn đến việc người bị thôi miên hành động theo ám thị.
10-15% người to lớn rất dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% tại các trẻ dưới 12 tuổi.
Trong các thí nghiệm mới của mình, Michael Posner - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Oregon (Mỹ) - và những đồng sự đã ghi lại những thay đổi trong quá trình chữa bệnh thông tin của não người. Thường thì thông tin mà cơ thể nhận được sẽ được chuyển tới vùng cảm giác sơ cấp trong não, để từ đó lại được chuyển lên các khu vực chức năng khá cao hơn, nơi diễn dịch thông tin. Kết quả nghiên cứu cho hiểu, điều đáng ngạc nhiên là lượng thông tin chuyển xuống khá nhiều gấp 10 lần lượng thông tin chuyển lên, cũng có nghĩa là các gì con người nhìn, nghe thấy và tin vào là phụ thuộc trên quá trình xử lý thông tin từ trên xuống. Những dữ liệu tại mức chữa trị sơ cấp có khả năng bị ghi đè lên tùy thuộc vào những kết quả diễn dịch thông tin của trung tâm khắc phục thông tin cao nhất. Mô hình xử lý thông tin này cũng giải thích nguyên do thôi miên, với bản chất là tạo ra một quá trình chữa trị thông tin từ trên xuống, có khả năng tạo nên ám thị nặng mẽ.
Theo kết quả nghiên cứu tiến hành trong hàng chục năm của tiến sĩ David Spiegel - nhà tâm lý học tại Đại học Stanford, 10-15% người nghiêm trọng khá dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% ở những trẻ dưới 12 tuổi, lứa tuổi mà chu trình chữa bệnh từ trên xuống chưa hoàn chỉnh; trong khi đó khoảng 20% người lớn rất khó bị thôi miên.
Tiến sĩ Amir Raz - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Columbia - lại nghiên cứu tác dụng của thôi miên bằng biện pháp sử dụng bài test Stroop. Ông cho 16 người, trong đó một nửa là các người khá dễ, nửa kia là các người rất khó bị thôi miên, nhìn những chữ cái ghi tên các màu tuy nhiên lại có màu trái ngược với nghĩa của chúng. Sau khi ám thị cho họ rằng đó là những từ tiếng nước ngoài mà họ không cho rằng, ông yêu cầu họ ấn vào nút chỉ màu thật của chữ cái. Ờ các người dễ bị thôi miên, hiệu ứng Stroop (người biết chữ có phản xạ phải đọc trước khi ấn nút nên mất thời kỳ giải quyết sự xung đột thông tin) không còn, họ có khả năng chỉ ra màu ngay lập tức. Còn với các người khó bị thôi miên, hiệu ứng Stroop thắng thế, khiến họ chậm hơn.
Kết quả scan não của hai nhóm được so sánh với nhau đã cho nhận thấy sự khác biệt. Trong nhóm dễ bị thôi miên, vùng thị giác trong não thường mã hóa các chữ cái hiển thị và khu vực não chuyên dò tìm những xung đột thông tin đã không hoạt động. Quá trình chữa bệnh thông tin từ trên xuống đã áp đảo việc điều trị của não (đọc và xử lý thông tin trái ngược nhau) theo đúng trình tự từ dưới lên, thế nhưng chủ yếu xác điều đó xảy ra là gì vẫn còn là điều bí ẩn.
Một số nghiên cứu gần đây từ những hình ảnh của não cũng chỉ ra cơ chế tương tự. Theo tiến sĩ Stephen Kosslyn - nhà thần kinh học tại Đại học Harvard, con người nghĩ rằng các hình ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài tạo ra sự thật, thế nhưng não lại xây dựng ngân hàng dữ liệu của nó tùy trên kinh nghiệm từ quá khứ. Sự thú vị của thôi miên là ở chỗ nó tạo ra thông tin sai lệch. "Chúng ta tưởng tượng ra điều gì đó khác biệt, và nó trở thành 'sự thật'" - Spiegel nói.